Ο ΘΕΟΣΟΦΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΣΥΛΛΕΚΤΗΣ

 

Ο Γουίλιαμ Γκαίητς στη βιβλιοθήκη του, στο 

Πόιντ Λόμα  της Καλιφόρνια το 1915.

Μια από τις πλέον παράξενες φυσιογνωμίες στην πορεία της αποκρυπτογράφησης της γραφής των Μάγια τον 20ο αιώνα ήταν ο Γουίλιαμ Γκαίητς (William E. Gates, 1863–1940). Ο Γκαίητς απολάμβανε περισσότερο ένα σπάνιο βιβλίο παρά μια αρχαιολογική επιτόπια ανακάλυψη. Προσπάθησε με κόπο να αποκρυπτογραφήσει το νόημα των ιερογλυφικών, αλλά απέρριψε τη χρήση των επιγραφών που βρίσκονταν σε μνημεία. Τα έγγραφα που δημοσίευσε εμφανίστηκαν σε περιορισμένες εκδόσεις, τις οποίες συναντά κανείς σήμερα μόνο σε παλαιοβιβλιοπωλεία ή εξειδικευμένες βιβλιοθήκες. Ο Γκαίητς οδηγήθηκε στην καταδίκη του δικού μας πολιτισμού θεωρώντας τον άκρα υλιστικό και μελέτησε τη γλώσσα των Μάγια, πιστεύοντας πως αποτελεί ένα μονοπάτι για την επιστροφή στη χρυσή εποχή ενός μακρινού παρελθόντος. Ακόμη, ήταν οπαδός της θεοσοφίας και πίστευε στην ύπαρξη της Ατλαντίδας, αλλά και στην αξία της ανθρώπινης παιδείας.

Ο Γκαίητς δεν ήταν ευχαριστημένος από τον υλιστικό πολιτισμό της εποχής του, τείνοντας σε μια φιλοσοφία που υπόσχετο την τελειοποίηση της ανθρωπότητας. Πίστευε ακράδαντα ότι οι άνθρωποι των αρχαίων εποχών είχαν οδηγηθεί σε ένα υψηλότερο πνευματικό επίπεδο. Με τη μελέτη των αρχαίων πολιτισμών, ο Γκαίητς περίμενε ο άνθρωπος να έλθει σε μια ευτυχέστερη κατάσταση. Ακόμη προέβλεψε ότι η Κεντρική Αμερική επεφύλασσε μεγάλες εκπλήξεις. Θεωρούσε ότι οι αρχαιολόγοι της εποχής του στερούντο τη δυνατότητα μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης των αρχαίων πολιτισμών και ιδιαίτερα των Μάγια.

Ο Γκαίητς ανέπτυξε τη δική του μέθοδο για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών των Μάγια. Μελέτησε τη γλωσσολογία διαφόρων διαλέκτων, περιμένοντας ότι οι λέξεις και η δομή της γλώσσας θα οδηγούσαν στην κατανόηση των ιερογλυφικών. Κατά τα πρώιμα έτη των ερευνών του έδωσε έμφαση στη γνώση των ζωντανών γλωσσών των Μάγια, αλλά σε μεταγενέστερη φάση της ζωής του θεώρησε αποτελεσματικότερη τη χρησιμοποίηση των ίδιων των χειρόγραφων των Μάγια. Λίγο πριν πεθάνει, σχεδίαζε να αναλύσει τις μείζονες ινδιάνικες γλώσσες της Μέσης Αμερικής, ώστε να ανακαλύψει ένα πρότυπο ανάπτυξης σε καθεμία από αυτές.

Ο Γκαίητς παρέλειψε εμφανώς να λάβει υπόψη ορισμένα είδη ντοκουμέντων κατά τη μελέτη του. Όσον αφορά τη γλωσσολογία απέφυγε τη χρήση όλων των νεώτερων εθνολογικών καταγραφών, προτιμώντας τα πρώιμα γραπτά ντοκουμέντα. Όταν επεξεργάστηκε τα ιερογλυφικά των Μάγια, αρνήθηκε να λάβει υπόψη πάμπολλα εξ αυτών που ήταν σκαλισμένα σε λίθους. Ο λόγος αυτής της στάσης του ήταν η πεποίθηση πως οι κώδικες των Μάγια περιείχαν τους πλέον αυθεντικούς χαρακτήρες της γραφής τους.

Η χρήση των παλαιών εγγράφων ώθησε τον Γκαίητς να συλλέξει βιβλία και χειρόγραφα, ώστε να προετοιμάσει την έρευνά του. Το θέμα όμως είναι ότι ως άνθρωπος χαρακτηριζόταν από έντονη τάση απόκτησης πέραν της συνήθους συσσώρευσης δεδομένων. Η εντυπωσιακή συλλεκτική δραστηριότητά του διαφάνηκε κυρίως με τη συγκέντρωση της βιβλιοθήκης του, η οποία περιείχε σχεδόν όλες τις δημοσιεύσεις και τα χειρόγραφα για την προκολομβιανή Μέση Αμερική με έμφαση στη γλωσσολογία της περιοχής. Από το 1911 έως το 1916 κατέβαλλε κάθε προσπάθεια για τη συμπλήρωση της συλλογής του είτε με έγγραφα γραμμένα στο χέρι είτε συχνότερα με φωτογραφικά αντίγραφα των χειρογράφων που δεν μπορούσε να αγοράσει. Ακόμη συνεργάστηκε με την Eastman Kodak Company, για την κατασκευή ενός ταιριαστού χαρτιού που θα αναπαρήγαγε φωτογραφημένες σελίδες. Τελικά, ο Γκαίητς καυχήθηκε ότι είχε στην κατοχή του το 95% του συνόλου της γραμματείας που αφορούσε τους Μάγια.

Με τη δημοσίευση του Συνοπτικού Λεξικού των Ιερογλυφικών το 1931, ο Γκαίητς ανακοίνωσε ότι έφερε εις πέρας για πρώτη φορά τη μετάφραση περίπου 250 ιερογλυφικών από τους κώδικες των Μάγια, καθορίζοντας τα προσφύματα, τα οποία θεωρούσε ως κλειδί για την αποκρυπτογράφηση. Επιπροσθέτως, η έρευνά του περιλάμβανε τη μελέτη επτά μεγάλων κλάδων των γλωσσών των Μάγια. Δυστυχώς, όμως, η προσέγγιση του Γκαίητς δεν οδήγησε σε καρποφόρα αποτελέσματα.

Οι δημοσιεύσεις του διακρίνονται σε δύο γενικές κατηγορίες: α) αναφορές και εκθέσεις ταξιδιών και ερευνών και β) αναπαραγωγή εγγράφων. Αν τα γραπτά του ειδωθούν υπό την οπτική του συνόλου της καριέρας του, εμφανίζονται ως υποπροϊόντα της γενικής προσπάθειας να αποκρυπτογραφήσει τα ιερογλυφικά. Επειδή όμως αυτή η προσπάθεια απέτυχε, τα γραπτά του έχουν μικρή αξία.

Για περισσότερες σχετικές πληροφορίες βλ. Κατελής Βίγκλας, Ιστορία της αποκρυπτογράφησης της γραφής των Μάγια, εκδ. Per Aspera Ad Astra, Βόλος 2016, 175-182.