Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΥΠΟΔΑΥΛΙΣΕ ΠΟΛΕΜΟΥΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΜΑΓΙΑ

Μια νέα μελέτη για τη σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των μαχών ανάμεσα στους Μάγια της Κλασικής Περιόδου συνδέει ρητά την αύξηση της θερμοκρασίας με τον πολλαπλασιασμό των συγκρούσεων.

Μήπως μια αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως θα οδηγήσει σε περισσότερους πολέμους; Μια νέα μελέτη που διερευνά τη σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των συγκρούσεων μεταξύ των Μάγια της Κλασικής Περιόδου στηρίζει αυτήν την άποψη. Επίσης, το θέμα είναι αν υπάρχει μια γενικότερη σύνδεση μεταξύ της αύξησης των θερμοκρασιών και τον πολλαπλασιασμό των συγκρούσεων. Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Quaternary Science Reviews, εξετάζει περίπου 500 χρόνια της ιστορίας των Μάγια (363-888 μ.Χ.).

Πρόκειται για τη λεγόμενη Κλασική Περίοδο, κατά την οποία ο μεσοαμερικανικός πολιτισμός βρισκόταν στην ακμή του και οι γηγενείς Αμερικανοί κατασκεύασαν μεγαλουπόλεις και μεγαλόπρεπες πυραμίδες, ενώ ανέπτυξαν ένα από τα πρωιμότερα ολοκληρωμένα συστήματα γραφής.

Πράγματι, οι Μάγια κατέγραφαν ιστορικά γεγονότα σε λίθινα μνημεία. Οι επιγραφές που έχουν μεταφραστεί συχνά παρέχουν εξαιρετικά λεπτομερείς περιγραφές μύθων και πολιτικών γεγονότων, συμπεριλαμβανομένων των συγκρούσεων μεταξύ των πόλεων-κρατών. Οι ερευνητές καταλογογράφησαν επιγραφές των μνημείων που σχετίζονται με βίαιους αγώνες και κατάρτισαν αρχεία της θερμοκρασίας και των βροχοπτώσεων για τις περιοχές που κατοικούνταν κατά την Κλασική Περίοδο: τα πεδινά της χερσονήσου Γιουκατάν, που περιλαμβάνουν τμήματα του νοτίου Μεξικού, της Γουατεμάλα και του Μπελίζ.

Συνολικά 144 ξεχωριστές συγκρούσεις προέκυψαν από επιγραφές μνημείων σε περισσότερα από 30 μεγάλα κέντρα των Μάγια. Στη συνέχεια, η ερευνητική ομάδα συνέκρινε τα αρχεία με παλαιοκλιματικά δεδομένα και η αντιστοιχία ήταν εντυπωσιακή. Σύμφωνα με την έρευνα: «Η αλλαγή στα επίπεδα των συγκρούσεων μεταξύ 350 και 900 μ.Χ. ήταν σημαντική», καθώς «Ο αριθμός των συγκρούσεων αυξήθηκε από 0 στο 3 κάθε 25 χρόνια στους δύο πρώτους αιώνες έως 24 συγκρούσεις κάθε 25 χρόνια κοντά στο τέλος της περιόδου».

Ακόμη αναφέρεται ότι η όξυνση των συγκρούσεων δεν θα μπορούσε να εξηγηθεί από την αλλαγή στην ποσότητα των βροχοπτώσεων. Μάλλον αντίθετα συνδέεται με την αύξηση της θερμοκρασίας το καλοκαίρι.

Στη μελέτη σημειώνεται ότι: «Υπήρξε αρκετή συζήτηση για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στους Μάγια της Κλασικής Περιόδου, αλλά αυτή η συζήτηση επικεντρώθηκε στη ξηρασία. Η έρευνες μας δείχνουν ότι αναζητούμε σε λάθος μέρος και ότι η επίδραση της θερμοκρασίας πρέπει να εξεταστεί με μεγαλύτερη προσοχή».

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι υπάρχουν δύο πιθανοί μηχανισμοί με τους οποίους η αύξηση στη θερμοκρασία μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη σύγκρουση.

Ο ένας είναι ψυχολογικός -όταν αυξάνονται οι θερμοκρασίες, η ψυχραιμία μειώνεται. Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι είναι πιθανό η αύξηση κατά μέσο όρο της θερμοκρασίας του καλοκαιριού να κατέστησε τους Μάγια της Κλασικής Περιόδου πιο πολεμοχαρείς.

Ο άλλος μηχανισμός που θεωρείται πιθανότερος και πιο συναρπαστικός, είναι ο οικονομικός και αφορά τη βασική καλλιέργεια των Μάγια της Κλασικής Εποχής: τον αραβόσιτο.

Καθ’ όλη την Κλασική Περίοδο της ιστορίας των Μάγια, η μέση θερμοκρασία κυμάνθηκε μεταξύ 82.4 βαθμούς Φαρενάιτ (28 βαθμοί Κελσίου) και 84,2 ° F (29 ° C). Κατά τη διάρκεια περιόδων που η θερμοκρασία ήταν περίπου 82.4 ° F (28 ° C) ή λιγότερο, οι αποδόσεις της καλλιέργειας αραβοσίτου ήταν λογικά σταθερές, με μικρή ή καθόλου έλλειψη τροφίμων και λίγες συγκρούσεις. Αλλά καθώς η θερμοκρασία συνέχισε να αυξάνεται και η περιοχή γνώρισε ημέρες με ή άνω των 86 ° F (30 ° C), συχνά παρουσιάστηκαν ελλείψεις στις καλλιέργειες. Η μεγάλης κλίμακας αποψίλωση των δασών σε όλη την Κλασική Περίοδο που προκλήθηκε από την αστική επέκταση επιδείνωσε την κατάσταση, αυξάνοντας τις περιφερειακές θερμοκρασίες και μειώνοντας την υγρασία του εδάφους. Το αποτέλεσμα ήταν η έλλειψη τροφίμων, η οποία οδήγησε σε αύξηση των συγκρούσεων.

Αν και η αρχική υπόθεση ήταν ότι ο λιμός αποτέλεσε το πρόβλημα, η άποψη αυτή σε τελευταία ανάλυση δεν θεωρήθηκε πειστική. Ο αραβόσιτος θα ήταν δύσκολο να μεταφερθεί από τους Μάγια, οπότε δεν φαίνεται η ιδέα επίθεσης σε γείτονες να προκλήθηκε από την έλλειψη τροφίμων. Έτσι σύμφωνα με την έρευνα: «Είναι πιθανόν καλύτερο να εξετάσει κανείς την αύξηση των πολέμων ως ένα εργαλείο για να διατηρήσει η ελίτ την υποστήριξη του λαού. Με τις μειώσεις των αποδόσεων του καλαμποκιού, ένας άρχοντας δεν θα μπορούσε να διοργανώσει πλούσιες εορτές ή να θρέψει μεγάλες ομάδες εργατικού δυναμικού που απαιτούνται για την κατασκευή εντυπωσιακών μνημείων. Κατά συνέπεια, ο πόλεμος τις περισσότερες φορές θα ήταν μια αποτελεσματική τακτική για να διατηρήσει τη θέση, το κύρος και τη δύναμή του».

Με παρόμοιο τρόπο μερικοί σύγχρονοι πολιτικοί ηγέτες φαίνεται να χρησιμοποιούν τη σύγκρουση με τους γείτονες για να αποσπάσουν την προσοχή από τα προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας τους. Τελικά, η αύξηση των συγκρούσεων ανάμεσα στους Μάγια έγινε εκρηκτική.

Πάντως σύμφωνα με αυτήν τη δημοσίευση τα ευρήματα δημιουργούν νέα δεδομένα στη συζήτηση σχετικά με τη σύγχρονη κλιματική αλλαγή. Η ανησυχία αυξάνεται σχετικά με τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στην αύξηση της βίας εντός και μεταξύ των ανθρώπινων κοινωνιών. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change) έχει προειδοποιήσει ότι η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει τις συγκρούσεις, από τη διαπροσωπική βία μέχρι τον εμφύλιο πόλεμο, ενώ το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έχει ταξινομήσει την αλλαγή του κλίματος ως πολλαπλασιαστή των απειλών, γεγονός που υποδηλώνει ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολιτική και κοινωνική αναταραχή και στην αύξηση της τρομοκρατίας.

Η μελέτη αυτή σκοπεύει να δείξει ότι οι μικρές ανά έτος αλλαγές στο κλίμα μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικές, αρνητικές συνέπειες μακροπρόθεσμα. Ακόμη επισημαίνεται ότι: «Διατρέχουμε κίνδυνο αν αγνοήσουμε τις αλλαγές που θα επηρεάσουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας, γιατί δεν μπορούμε να αντιληφθούμε άμεσα αυτές τις αλλαγές».

Πάντως μερικά ακόμη πολύ σημαντικά ερωτήματα πρέπει να διερευνηθούν, όπως αν τα αποτελέσματα αυτά είναι περιφερειακά και αφορούν ειδικά την περιοχή των Μάγια ή ισχύουν και για άλλα μέρη του κόσμου.